Poglavlje 25 - Nauka i istraživanje

Nauka i istraživanje su prepoznati od strane Evropske unije kao ključni nosioci razvojnih politika koji doprinose ekonomskom rastu i stvaranju radnih mesta. Znanje, kao najvažniji intelektualni resurs, sve više dobija na značaju, dok se postojanje stabilnog istraživačkog sistema posmatra kao pokretačka snaga koja doprinosi unapređenju kvaliteta života u modernom društvu.

Evropska unija ulaže sve više u razvoj i implementaciju strategija i programa koji obezbeđuju kvalitetan okvir za sprovođenje naučnog istraživanja i razvoj inovacija, čime teži da podstakne ekonomski rast. Naime, strategija Evropa 2020 vidi EU kao najkonkurentniju i najdinamičniju svetsku ekonomiju koja će biti zasnovana na pametnim, održivim i inkluzivnim principima. Samim tim su države članice odlučile da postepeno uvećavaju sredstva koja ulažu u nauku i istraživanje, dok se ne stigne do nivoa ulaganja koji iznosi 3% BDP-a. Očekuje se da će sve veće ulaganje u nauku i istraživanje podstaći i konkurentnost i rast privrednih aktivnosti.

Strategija Evropa 2020 je doprinela kreiranju novih i poboljšanju postojećih programa EU za nauku i istraživanje. Programi su kreirani tako da istovremeno omogućavaju razvoj pojedinca i razvoj zajednice. Strategija Evropa 2020 od 2010. godine doprinosi daljem razvoju Evropskog naučnog prostora (ERA), kroz uspostavljanje Inovativne unije, kao inicijative koja omogućava državama članicama da objedine sve naučne kapacitete i unaprede komunikaciju i saradnju između naučnika i istraživača. Novi, sedmogodišnji finansijski instrument Horizon 2020, koji služi sprovođenju Inovativne unije (IU), je najveći program EU namenjen istraživanju i inovacijama. Pokrenut je 2014. godine i „težak“ je 80 milijardi evra uz dodatak privatnih investicija, koje će biti privučene kroz program. Cilj programa je da omogući Evropi da stvori nauku svetske klase, ukloni prepreke inovacijama i olakša saradnju između javnog i privatnog sektora u kreiranju i isporučivanju inovacija. Uspostavljanjem zajedničkog istraživačkog prostora, omogućena je saradnja i koordinacija, više nego ikad, između evropskih i nacionalnih politika, i unapređeni su kapaciteti za formiranje istraživačkih mreža. Takođe, se doprinosi jednom od glavnih ciljeva osnivanja EU – formiranju i funkcionisanju jedinstvenog tržišta.

Nauka i istraživanje obavezuje zemlje članice da razviju sposobnost za njenu implementaciju, kako bi sledile ciljeve i aktivnosti u oblasti istraživanja i tehnološkog razvoja. Sposobnost implementacije odnosi se na postojanje uslova neophodnih za efektivno učešće u programima EU za istraživanja i inovacije, koji obuhvataju potrebne administrativne kapacitete i izgradnju kapaciteta u istraživanju i inovacijama, kako bi se olakšala integracija u Evropski istraživački prostor i kako bi se generalno doprinelo realizaciji inicijative Inovativna unija i Strategije Evropa 2020. U ovom kontekstu, evropski cilj ulaganja od 3% BDP-a u istraživanje, jačanje izgradnje ljudskih resursa, modernizacija istraživačke infrastrukture i stvaranje odgovarajućih okvirnih uslova, koji će doprineti razvoju Inovativne unije, važni su indikatori napretka u ovoj oblasti. Države članice treba da prihvate i implementiraju posebne ciljeve i aktivnosti u nauci i istraživanju onako kako su razvijeni putem otvorenog metoda koordinacije. Za ovo poglavlje nije potrebno transponovanje pravne tekovine EU u nacionalno zakonodavstvo.

Kao članica Evropske unije, Srbija će imati priliku da pozicionira svoju istraživačku zajednicu u okviru Evropskog istraživačkog prostora i time omogući svoj dalji naučno-istraživački razvoj u cilju povećanja opšte obrazovanosti društva. Podsticanjem kvaliteta nauke, kroz sprovođenje brojnih istraživanja, inovacija i povezivanja u oblasti nauke, obrazovanja i privrede, doprineće se povećanju konkurentnosti srpske ekonomije. Kao deo zajedničkog istraživačkog prostora, srpskim naučnicima će biti omogućena intenzivna mobilnost i usavršavanje širom EU, gde će im biti na raspolaganju korišćenje novih tehnologija i savremenih laboratorija. S druge strane, srpski naučni prostor će, kao deo evropskog istraživačkog prostora, postati interesantniji evropskom i svetskom naučno-istraživačkom kadru.