foto: Mauro Bottaro - European Commission

Presuda Miloradu Dodiku izazvala je politički potres u cijeloj Bosni i Hercegovini, a naročito u Republici Srpskoj. Drugostepena presuda u predmetu protiv Milorada Dodika objavljena je 1. Avgusta, a u njoj se potvrđuje prvostepena presuda kojom se izriče kazna zatvora od godinu dana i zabrana obavljanja javnih funkcija u periodu od šest godina. Na osnovu pravosnažne sudske presude Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine oduzela je mandat predsjednika Republike Srpske Miloradu Dodika. Nakon odluke CIK-a vlast u Republici Srpskoj počela je da povlači niz političkih poteza čija legalnost i legitimnost se dovodi u pitanje.

Ostavka premijera i izbor nove Vlade Republike Srpske

Prvi u nizu koraka vlasti u Republici Srpskoj bila je ostavka Radovana Viškovića na mjestu premijera Republike Srpske. Ostavku je podnio 18. avgusta nakon sastanka u Palati Predsjednika u Banjoj Luci, a usvojena je 22. avgusta u Narodnoj skupštini Republike Srpske. Par sati prije podnošenja ostavke Radovan Višković je demantovao navode o mogućoj ostavci^[1]. U samom obrazloženju ostavke navodi se da ostavku podnosi jer ne postoji mogućnost kvalitetne rekonstrukcije Vlade, a koja je potrebna.

Nakon prihvatanja ostavke od strane Narodne skupštine postavilo se pitanje ko će predložiti novog mandatara za sastav Vlade jer je CIK oduzeo mandat Miloradu Dodiku. Član 80. Ustava Republike Srpske propisuje da predsjednik Republike Srpske predlaže Narodnoj skupštini kandidata za predsjednika Vlade. U vladajućoj koaliciji za njih nema dileme - za njih je predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik. Za opoziciju, Milorad Dodik je bivši predsjednik i on nema nadležnost da predlaže mandatara za sastav nove Vlade. Opozicioni poslanik Nebojša Vukanović prijavio je Milorada Dodika za lažno predstavljanje kao predsjednika Republike Srpske, jer je svjestan da mu je mandat poništen poslije pravosnažne presude Suda Bosne i Hercegovine, te još jedno krivično djelo - nepoštovanje presude^[2].

Osim opozicionih političara, legalitet i legitimitet nove Vlade osporavaju i pravni stručnjaci. U izjavi za Euronjuz BiH profesor ustavnog prava Milan Blagojević objašnjava da Milorad Dodik nije predsjednik Republike Srpske od 12. juna, kada je održana sjednica Apelacionog vijeća Suda Bosne i Hercegovine. S tim u vezi on navodi da sve odluke i ukazi koje su donesene nakon tog datuma od strane Milorada Dodika su pravno ništavi i u suprotnosti sa Ustavom na koji se često poziva vlast u Republici Srpskoj.

Milorad Dodik za mandatara predložio je Savu Minića, ministra poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede. Nova Vlada Republike Srpske izabrana je na posebnoj sjednici Narodne skupštine 2. septembra. Legitimitet i legalitet nove Vlade je upitan i već imamo najave da će se njena ustavnost preispitivati pred Ustavnim sudom Bosne i Hercegovine.

Referendum o presudi

Istog dana kada je Radovan Višković podnio ostavku na mjestu premijera, Milorad Dodik je najavio da će Narodna skupština Republike Srpske raspisati referendum povodom presude Suda Bosne i Hercegovine i odluke CIK-a da mu oduzme mandat predsjednika Republike Srpske. Na posebnoj sjedinici 23. avgusta usvojena je odluka o raspisivanju referenduma za 25. oktobar. Referendumsko pitanje, o kojem će se izjašnjavati građani Republike Srpske glasi: “Da li prihvatate odluke neizabranog stranca Kristijana Šmita i presude neustavnog Suda BiH izrečene protiv predsednika Republike Srpske, kao i odluku Izborne komisije BiH o oduzimanju mandata predsedniku Republike Srpske?”. Međutim, navedeni referendum nije pravno obavezujući i suprotan je Ustavu Bosne i Hercegovine. Pravosnažna presuda Suda BiH protiv Dodika, kao i odluka CIK-a, ne mogu biti predmet referenduma. Radi se o konačnim odlukama nadležnih državnih institucija koje su sve vlasti u BiH dužne poštovati^[3].

Prijevremeni izbori

Nakon što je Apelaciono vijeće Suda Bosne i Hercegovine odbilo žalbu Milorada Dodika na odluku CIK-a o oduzimanju mandata. CIK je u skladu sa Izbornim zakonom Bosne i Hercegovine raspisao prijevremene izbore za predsjednika Republike Srpske. Izbori su zakazani za 23. novembar. Odmah nakon raspisivanja izbora, oglasio se i Milorad Dodik koji je rekao da SNSD neće učestvovati na prijevremenim izborima. Narodna skupština Republike Srpske na sjednici 22. avgusta usvojila je zaključke kojima je odbacila mogućnost održavanja prijevremenih izbora na teritoriji Republike Srpske.

U međuvremenu, Milorad Dodik je u izjavama za medije naveo da neće imati ništa protiv u slučaju da SNSD ima svog kandidata na prijevremenim izborima za predsjednika. Na ovaj način, prekršeni su zaključci Narodne skupštine. Odmah po raspisivanju izbora, većina opozicionih stranaka izjasnila se da će učestvovati na istim. Predsjednik opozicionog PDP-a Draško Stanivuković je pozvao da se ne izlazi na prijevremene izbore.

Zaključak

U Bosni i Hercegovini koja u ovoj godini obilježava trideset godina od Dejtonskog mirovnog sporazuma nalazi se u najvećoj ustavno-političkoj krizi. Utisak koji se ostavlja jeste da imamo paralelne ustavno-političke sisteme u Bosni i Hercegovini. Sa jedne strane imamo odluke institucija na nivou Bosne i Hercegovine, a sa druge strane vlast u Republici Srpskoj navedene odluke sprovodi, iako se u samom početku navodi da navedene odluke neće biti sprovođene. Sigurno je da će referendum o presudi biti sproveden, iako pravno neće biti obavezujući, niti validni. Izbori za predsjednika Republike Srpske takođe će biti sprovedeni, iako je SNSD najavio da to neće dozvoliti. Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine predata je apelacija od strane bošnjačkih delegata u Domu naroda Bosne i Hercegovine po pitanju legalnosti nove Vlade Republike Srpske.

Autorka: Nikolina Lozo