foto: Mauro Bottaro - European Commission

Prijevremeni predsjednički izbori u Republici Srpskoj održani su 23. novembra 2025. godine. Centralna izborna komisija je raspisala prijevremene predsjedničke izbore nakon što je u avgustu oduzela mandat Miloradu Dodiku zbog pravosnažnosti presude Suda Bosne i Hercegovine zbog nepoštovanja odluka Visokog predstavnika. Nakon odluke Centralne izborne komisije Milorad Dodik je u više navrata govorio kako SNSD neće izaći na izbore i da će fizički spriječiti održavanje istih na teritoriji Republike Srpske. Stranke opozicije, izuzev Partije demokratskog progresa (PDP), najavile su da će učestvovati na izborima sa zajedničkim kandidatom.

Izborna trka

U trci za predsjednika Republike Srpske bilo je ukupno šest kandidata: Siniša Karan (SNSD), Branko Blanuša (SDS), Dragan Đokanović (Savez za novu politiku), Nikola Lazarević (Ekološka partija Republike Srpske) i dva nezavisna kandidata Slavko Dragičević i Igor Gašević.

Iako je šest kandidata učestvovalo u izbornoj trci, suštinski borba se vodila između kandidata Siniše Karana, kao kandidata SNSD kojeg su podržale i ostale stranke vladajuće koalicije u Republici Srpskoj i Branka Blanuše, kandidata SDS i ostalih stranaka opozicije.

Kandidat SNSD-a Siniša Karan poznat je široj javnosti kao jedan od najbližih saradnika Milorada Dodika. Obavljao je funkciju ministra unutrašnjih poslova Republike Srpske u periodu od 2022. do 2025. godine u vladi Radovana Viškovića, dok u vladi Save Minića od septembra 2025. godine obavlja funkciju ministra za visoko obrazovanje. Obavljao je i funkciju načelnika Finansijsko-obavještajnog odjeljenja pri Državnoj agenciji za istrage i zaštitu (SIPA), kao i drugim organima unutrašnjih poslova. U biografiji Siniše Karana navedeno je i da je profesor ustavnog prava.

Kandidat SDS-a Branko Blanuša, kojeg su podržale i ostale opozicione partije, profesor je na Elektrotehničkom fakultetu Univerziteta u Banja Luci, na kojem je obavljao funkciju dekana. Blanuša je bio kandidat SDS-a na opštim izborima 2018. godine za Predstavnički dom Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine.

Par dana prije zvaničnog početka predizborne kampanje Sjedinjene Američke Države su ukinule sankcije Miloradu Dodiku i drugim zvaničnicima Republike Srpske, među kojima je i Siniša Karan, kao i firmama blisko povezanim sa vladajućim SNSD-om. Lobiranje u SAD-u, a čiji je cilj bilo ukidanje sankcija funkcionerima vlasti građane Republike Srpske koštalo je 80 miliona konvertibilnih maraka (41 milion evra).

Izborna kampanja u Republici Srpskoj trajala je 15 dana i za razliku od kampanja u prethodnoj deceniji možemo reći da je protekla u relativno mirnom tonu. U kampanji SDS je u fokus stavio akademsku karijeru svog kandidata, dok je kampanja SNSD-a bila fokusirana da je glas za Sinišu Karana, glas za Milorada Dodika i odbranu institucija Republike Srpske, kao i da su ovo nametnuti izbori od strane Kristijana Šmita i „muslimana iz Sarajeva“. 

Transparency International (TI) BiH analizirao je troškove izborne kampanje, kao i izborne rezultate. Predizborna kampanja SNSD koštala je oko 651 hiljadu KM (oko 330 hiljada evra), dok je kampanja SDS koštala oko 142 hiljade KM (73 hiljade evra). U promociju kandidata vladajuće koalicije posebnu ulogu imao je javni servis RTRS koji je, prema mjerenju agencije koju je angažovao TI BIH, za 11 dana kampanje u svojim informativnim emisijama Sinišu Karana prikazao čak 57 puta kroz 2 sata i 20 minuta programa. U istom periodu u informativnim emisijama RTRS-a Branko Blanuša dobio je 20-ak sekundi prostora, gdje su prikazane dvije njegove izjave.^[1] Izbornim zakonom Bosne i Hercegovine zabranjena je promocija kandidata i stranaka u informativnim emisijama. Zbog toga je u informativnim emisijama Siniša Karan je prikazan kao ministar za visoko obrazovanje i profesor ustavnog prava, a ne kao kandidat SNSD-a za predsjednika. Branko Blanuša je u informativnom programu bivao predstavljen kao osoba bez javne funkcije.

Na dan izbora nestranačka posmatračka misija „Pod Lupom“ utvrdila je 32 teža oblika izbornih nepravilnosti, dok se u izvještaju Transparency International poziva Centralna izborna komisija da ispita sumnje u izborne prevare. Opozicija, kao i Transparency International ukazali su na moguće izborne prevare u gradovima Doboj, Zvornik i Laktaši gdje je u pojedinim seoskim mjestima izlaznost bila i do 97% što vodi ka zaključku da su postojale izborne nepravilnosti. U prethodnim izbornim ciklusima gradovi Doboj i Zvornik poznati su bili po izbornim nepravilnostima, koje su utvrđene i sudskim presudama. Opozicija je podnijela žalbe CIK-u i zatražila je poništavanje izbora u Zvorniku, Doboju i Laktašima. O izbornim nepravilnostima za sada se oglasio samo ODIHR, dok ostali akteri poput Visokog predstavnika, Delegacije Evropske unije i drugih međunarodnih organizacija nisu za sada dali ocjenu izbornog procesa.

Rezultati

Na osnovu preliminarnih rezultata CIK-a kandidat SNSD-a Siniša Karan osvojio je 50,41% glasova (222 167), dok je kandidat opozicije Branko Blanuša osvojio 48,20% glasova (212 394). Izlaznost na izbore bila je najniža u istoriji Republike Srpske i iznosila je 35,51%. U izjavi za BN televiziju, bivši predsjednik CIK-a Vehid Šehić je naveo da izlaznost ne odražava stvarni broj birača. On procjenjuje da je realna izlaznost bila oko 50% na osnovu broja stanovnika koji živi u Republici Srpskoj. U centralni birački spisak upisano je 1 264 366 birača. U Republici Srpskoj faktički živi između 800 i 900 hiljada ljudi i da izlazak od 450 hiljada premašuje zvaničnu izlaznost.

Za vlast je ovo signal da u svojim redovima treba dobar dio stvari da mijenja jer nisu bili u stanju da mobilizuju svoje glasačko tijelo, a za opoziciju da politički nepoznata osoba može ostvariti i više nego dobar rezultat i da samo ujedinjena opozicija može na izborima smijeniti aktuelnu vlast.

Autorka: Nikolina Lozo